بنادر خشک، از اجزای مهم زنجیره تأمین جهانی هستند و به شما اجازه می‌دهند محصولات و لوازم مورد نیاز خود را در کوتاه‌ترین زمان در اختیار بگیرید. وجود بندر خشک، نقش مهمی در توسعه حمل و نقل بینالمللی و داخلی ایفا می‌کند. به همین دلیل، در ادامه این مقاله جدید از بلاگ «سپهران ریل» به شناخت بندر خشک، بنادر خشک ایران، اهداف و عملکرد بندر خشک می‌پردازیم.
بندر خشک چیست؟
همه ما با پایانه‌هایی مثل فرودگاه و بنادر دریایی آشنا هستیم. اما واژه بندر خشک، برای اکثریت ما ناشناخته است. نام بندر خشک، به نوعی خودش را توضیح می‌دهد: بندری که از دریا دور است، در داخل کشور قرار دارد و معمولاً به‌واسطه جاده‌ای آسفالت یا حمل و نقل ریلی، به یک بندر دریایی متصل است. برای مثال، بندر امیرآباد از معدود بنادر خشک ایران است که متصل به شبکه حمل و نقل ریلی است.
به‌صورت خلاصه، بندر خشک پایانه‌ای است که محموله‌های منتقل‌شده با کشتی‌ها در آن انتقال داده می‌شوند. این بنادر داخلی، اغلب شامل تأسیسات انبارداری برای مقدار انبوه کالا هستند و برای ترخیص کالا از گمرک استفاده می‌شوند.
هدف کلی این بنادر، جابه‌جایی کارآمد کانتینرها از یک کشتی به یک موقعیت داخلی است. در برخی موارد، بندر خشک به‌عنوان بندر ورودی کالا در نظر گرفته می‌شود و کانتینرها می‌توانند قبل از ترخیص توسط گمرک به بندر خشک منتقل شوند.
اغلب بنادر خشک از طریق راه‌آهن به بنادر دریایی متصل می‌شوند و می‌توانند حجم عظیمی از کانتینرها را حمل کنند؛ درنتیجه ترافیک حاصل از حمل و نقل جاده‌ای را کم می‌کنند.
آشنایی با مزایای بندر خشک
یکی از مزایای داشتن بندر خشک، رفع بحران انبارداری و گمرکی است. به دلیل فضای محدود بنادری که در خط ساحلی قرار دارند، گاهی‌اوقات برای رسیدگی به مقادیر زیاد محموله‌هایی که وارد می‌شوند، به فضای مجزایی نیاز است.
مزیت دیگر، توانایی بندر خشک جهت سرعت‌بخشیدن به جابه‌جایی محموله بین کشتی‌ها و شبکه حمل و نقل داخلی است که کالاها را توزیع می‌کنند. بنادر خشک تسهیلات تخصصی‌ای هستند که برای پردازش کانتینرهای حمل و نقل استاندارد مورد استفاده در حمل و نقل بینالمللی طراحی شده‌اند. استفاده از این کانتینرها، جابه‌جایی کالاها از کشتی به قطار یا به یک کشتی دیگر را آسان می‌کند.
از دیگر مزایای بندر خشک، مقرون‌به‌صرفه‌بودن آن است. این بنادر به‌عنوان یک کانال توزیع اقتصادی بین بنادر دریایی و راه‌آهن با ظرفیت حمل و نقل بالا عمل می‌کنند و درنتیجه کل فرایند کارآمدتر می‌شود. جمع‌آوری کانتینرها ساده و سریع است و به محموله‌ها امکان می‌دهد سریع‌تر و با هزینه تمام‌شده کمتر به مقصد نهایی برسند.
بنادر خشک با بودن در خشکی به بهبود عملکرد بنادر دریایی منجر شده‌اند و حمل و نقل کالا را آسان‌تر می‌کنند. همچنین، موجب می‌شوند با ظرفیت بالاتری بدون آسیب‌رساندن به محیط‌زیست مکانی که در آن قرار دارند، فعالیت کنند.
بندر خشک در حوزه حمل و نقل بینالمللی دارای جایگاه ویژه‌ای است و وجود بنادر خشک در یک کشور، تأثیر بسزایی بر توسعه صنعت حمل و نقل بینالمللی یا داخلی آن می‌گذارد.
از فعالیت‌های رایج در بندر خشک می‌توانیم به انجام بررسی‌های گمرکی، نگهداری موقت یا دائمی کالا و نیز انبارداری اشاره کنیم.
ویژگی‌های مورد نیاز بندر خشک
بندر خشک باید دارای ویژگی‌هایی مانند اتصال به سیستم ریلی، پایانه بین‌وجهی ریل-جاده‌ای و اتصال استراتژیک به یک بندر یا فرودگاه باشد. همچنین، این بنادر خشک نیازمند یک سیستم حمل و نقل بسیار قوی، اتصالات ترابری قوی و قابل اعتماد، سیستم‌های توزیعی و تسهیلات تولیدی هستند. از سوی دیگر، این بنادر خشک باید توانایی پشتیبانی از نظام فناوری اطلاعات قوی را داشته باشند و بتوانند بازار هدف خود را به‌خوبی شناسایی و سپس تغذیه کنند.
همچنین، در نزدیکی این بنادر خشک باید زمین‌های وسیع مناسب (بین 2000 تا 4000 هکتار) احداث شده باشد.
مورد بعدی، دامنه خدماتی این بنادر خشک است. انبارها، بارگیری، انبار کانتینر، تعمیرگاه کانتینر، خدمات لجستیکی اضافی، و حضور صنایع از جمله این خدمات است.
درضمن، امنیت این بنادر خشک باید با استفاده از ابزارهای الکترونیکی و فناوری اطلاعات تأمین شود و به شهرک‌های صنعتی فعال و سایت‌های صاحبان کالای بزرگ نزدیک باشد. درنهایت، همکاری مؤثر بین دولت و بخش خصوصی جهت حل مشکلات حمل و نقل مورد نیاز است.
چالش‌های بندر خشک
توسعه بنادر خشک با چالش‌هایی از قبیل عدم حمایت دولت، تغییر سیاست‌های صادرات و واردات، عدم توافق مابین شرکت‌های لجستیکی و صاحبان کالا در زمینه ساختار داخلی انبارها و تأسیسات روبه‌روست. همچنین، اتکای بیش از حد به حمل و نقل جاده‌ای نیز می‌تواند به ترافیک و راه‌بندان در ورودی و خروج بنادر خشک منجر شود. اثرات زیست‌محیطی از طریق انتشار گازهای گلخانه‌ای، صداهای مزاحم برای ساکنان، خسارت به جاده‌ها و مشکلات عدیده برای جامعه محلی نیز از دیگر موانع است. برای حل این مسائل، به هماهنگی و همکاری بین ارگان‌های مختلف و اتخاذ راهکارهای مؤثر نیاز است.
انواع بندر خشک
به‌صورت کلی، بنادر خشک با توجه به موقعیت جغرافیایی و خدمات قابل ارائه هر بندر، در سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند که در ادامه به بررسی این دسته‌ها می‌پردازیم:
نزدیک به ساحل
با توجه به افزایش استفاده از کانتینرها در حمل و نقل دریایی، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که بنادر با آن مواجه هستند، فقدان فضای کافی و دسترسی مناسب به مراکز تولید و جذب کالاست. بنادر خشک واقع در نزدیکی سواحل، توانایی انتقال کانتینرها را تقریباً دو برابر می‌کنند. برای مثال، بندرهای لانگ بیچ و لس‌آنجلس به‌عنوان بنادر خشک نزدیک به سواحل، شهرت جهانی دارند.
بنادر میانی
دارای فواصل مشخصی از بنادر دریایی بوده و از طریق جاده‌ها به مراکز تولیدی و خدماتی وصل می‌شوند. این نوع بندر خشک می‌تواند محل تلاقی خدمات مختلف ریلی و بخشی از کارهای اداری و فنی بنادر ساحلی باشد. بنادر خشک میانی، که یکی از رایج‌ترین انواع بنادر خشک و با تاریخچه‌ای طولانی هستند، درواقع فاصله و حجم بهینه‌ای برای حمل و نقل ریلی و رودخانه‌ای به‌سمت بنادر دریایی دارند، که درعین‌حال بهبودی را در شبکه حمل و نقل ارائه می‌دهند. این روش می‌تواند موجب صرفه‌جویی در حمل و نقل و کاهش ترافیک جاده‌ای مربوط به بنادر ساحلی شود.
دور از ساحل
قابلیت بهره‌مندی از حمل و نقل ریلی و رودخانه‌ای را دارند. این نوع بنادر خشک با روش‌های سنتی برای انتقال محصولات به بنادر تفاوت دارند؛ زیرا کاهش ارتباطات جاده‌ای مستقیم به سواحل، و درنتیجه کاهش راه‌بندان، از مزایای آن‌هاست. با اینکه یک قطار می‌تواند معادل بار 100 کامیون را جایگزین کند، اثرات زیست‌محیطی مرتبط با جاده‌های منتهی به بنادر ساحلی مانند آلودگی هوا و صدا کاهش می‌یابد. بنابراین، بنادر خشک دور از سواحل می‌توانند به بهبود شرایط زیست‌محیطی و کاهش راه‌بندان مسیرهای مرتبط با بنادر دریایی کمک کنند.
لیست بنادر خشک ایران
اصولاً کارایی اصلی بندر خشک در ایران، انبارداری و انتقال داخلی محصولات است. در ادامه مقاله، لیست بنادر خشک ایران را با هم بررسی می‌کنیم. بسیاری از موارد لیست بنادر خشک در ایران، در دست تأسیس هستند یا به‌تازگی مجوز خود را دریافت کرده‌اند.
بنادر خشک در ایران عبارت‌اند از:
– بندر خشک سلفچگان؛
– بندر خشک فرودگاه امام خمینی،
– بندر خشک پیشگامان (مهریز)؛
– بندر خشک آپرین (اسلامشهر)؛
– بندر خشک مغان؛
– بندر خشک کاروان اصفهان؛
– بندر خشک اینچه‌برون؛
– بندر خشک جهرم؛
– بندر خشک قزوین؛
– بندر خشک مراغه؛
– بندر خشک شرق اصفهان؛
– بندر خشک سگزی.
مهم‌ترین بنادر خشک جهانی
بنادر خشک عظیمی در سراسر جهان وجود دارد. یکی از پیشرفته‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین بنادر خشک در کل آسیا را می‌توانیم در لات کرابانگ تایلند بیابیم. درست در خارج بانکوک، ظرفیت پردازش نیم‌میلیون کانتینر حمل و نقل را دارد، اما در سال 2008 رکورد جابه‌جایی 1.7میلیون کانتینر را رد کرده است.
یکی دیگر از بزرگ‌ترین بنادر خشک، در دویسبورگ آلمان قرار دارد. سالانه بیش از 3میلیون کانتینر حمل و نقل و 130میلیون تن کالا وارد این بندر خشک می‌شود. موقعیت استراتژیک این بندر، آن را به یکی از چهارراه‌های اصلی جاده ابریشم تبدیل کرده است.
نتیجه‌گیری
انتقال و ذخیره‌سازی کالاها در بندر خشک، انتخاب مناسبی برای حمل و نقل با هزینه معقول و با سرعت مناسب است. در این مقاله، به معرفی بندر خشک، مزایای انتقال کالا از طریق این بنادر، ویژگی‌های بنادر خشک ایدئال و چالش‌های آن پرداختیم. شرکت حمل و نقل بینالمللی ریلی «سپهران ریل»، امکان جابه‌جایی انواع کالا از طریق بندر خشک و استفاده از سیستم حمل و نقل ریلی را برای شما فراهم می‌کند.