همان‌طور که انتظار می‌رود، مسیرهای جاده‌ای که در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند، با استفاده از قوانین و اصول شهرسازی و احداث جاده ایجاد شده‌اند. به همین جهت، از نظر ایمنی و دسترسی به نقاط مختلف شهری، مهر تأیید اعتبار دریافت کرده‌اند. درنتیجه، همه‌روزه می‌توانیم با استفاده از وسایل نقلیه شخصی یا عمومی، از شمالی‌ترین محله‌های شهر محل سکونت خود، به محله‌های جنوبی برویم و شرق تا غرب شهر و حتی کشورمان را با اهداف کاری، گردشگری و شخصی طی کنیم. سازمان مردم‌نهاد شهرداری و امور راه‌ها وظیفه دارند ایمنی و دسترسی تمام جاده‌ها را بررسی کنند و بروز حوادث را به حداقل برسانند. درنهایت، حمل و نقل در جاده‌های درون‌شهری و برون‌شهری، با کمترین حد از مشکلات ممکن می‌شود. اما اگر بخواهیم در مقیاس جهانی و با دید تجاری به حمل و نقل زمینی نگاه کنیم تکلیف چیست؟ چه سازوکاری‌هایی برای تأمین امنیت پروژه‌های لجستیکی زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرند؟ برای پاسخ به این سؤالات، با یک مقاله دیگر از بلاگ «سپهران ریل» با موضوع حمل ریلی از کُریدور تراسیکا همراه شما هستیم. لطفاً تا انتهای این نوشتار همراه ما باشید تا با سازوکارهای تأمین ایمنی در مسیرهای ریلی و کُریدور تراسیکا آشنا شوید.
منظور از واژه کُریدور چیست؟
اگر از فعالان حوزه لجستیک باشید یا بر حسب علاقه، اخبار مربوط به صنعت حمل و نقل را دنبال کنید، احتمالاً واژه «کُریدور» را شنیده‌اید. با توجه به آنچه در فرهنگ فارسی معین یافت می‌شود، کُریدور معادل دالان یا سرسرا است. اما در دنیای صادرات و واردات بین‌المللی، منظور از کُریدور، یک مسیر عبوری استراتژیک و خطی است که به‌عنوان واسطه میان کشورها یا حتی قاره‌های متفاوت استفاده می‌شود. هنگام صحبت از کُریدور حمل و نقل، ممکن است به راه‌های ایمن و کاربردی هوایی، دریایی یا زمینی اشاره شود. این مسیرها عمدتاً به‌عنوان راهی بهینه‌سازی‌شده برای عبور بار و گاهی مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه و پیش از آشنایی با مبحث حمل ریلی از کُریدور تراسیکا (Traceca)، به مهم‌ترین اهداف احداث کُریدورهای حمل و نقل می‌پردازیم:
- مانند یک کاتالیزور عمل می‌کنند و سرعت انجام فرایندهای صادرات یا وارداتی را بالا می‌برند؛
- از لحاظ اقتصادی صرفه بالایی برای طرفین قرارداد دارند؛
- پروسه حمل و نقل ریلی بین‌المللی را تسهیل می‌کنند؛
- راهی مطمئن و مؤثر برای دورزدن تحریم‌های اقتصادی و انزاوی تجاری هستند.
حمل ریلی از کُریدور تراسیکا، پل ارتباطی اروپا، قفقاز و آسیا
حالا که مفهوم کلی کُریدور حمل و نقل را عنوان و اهداف اصلی از احداث آن را بررسی کردیم، نوبت به آغاز بحث اصلی این مقاله می‌رسد. کُریدور تراسیکا به‌عنوان یکی از مسیرهای مهم عبوری برای حمل و نقل انواع محموله‌های تجاری و شخصی شناخته می‌شود. درواقع، این مسیر خطی ایمن، کاربردی، استراتژیک و سریع، از قلب اروپای شرقی تا دل قاره آسیا امتداد دارد. به همین خاطر، سهم زیادی از کل محموله‌های تجاری جهان از این مسیر عبور خواهند کرد. برای درک بهتر، مسیرهایی را که این راهروی تجاری طی می‌کند به تفکیک بررسی خواهیم کرد:
- نقطه ابتدایی حمل ریلی از کُریدور تراسیکا: اروپای شرقی شامل کشورهای بلغارستان، اکراین و رومانی؛
- ورود به حوزه دریای سیاه؛
- دسترسی به بندرهای پوتی و باتومی در کشور گرجستان؛
- استفاده از شبکه حمل و نقل زمینی قفقاز و اتصال به ترکیه؛
- ورود به کشور آذربایجان از طریق دریای خزر؛
- منتهی‌شدن به شبکه ریلی آسیای میانه در ترکمنستان و قزاقستان.
با استفاده از امکان حمل ریلی از کُریدور تراسیکا، پلی کاملاً امن و مهندسی‌شده میان قاره‌های اروپا و آسیا ایجاد می‌شود. البته توجه به این نکته اهمیت دارد که ایران از سال ۲۰۰۹، به‌عنوان عضو سیزدهم تراسیکا شناخته می‌شود. به دلیل وجود تحریم‌های اقتصادی تحمیل‌شده از سوی آمریکا، در حال حاضر امکان بهره‌برداری از این کُریدور توسط محور دریای خزر وجود ندارد. با‌این‌حال، به‌منظور کاهش حجم بالای مبادلات شرق دور به اروپا از طریق آذربایجان و جلسه سال گذشته جانشین وزیر امور خارجه، جناب مهدی صفری، با دبیرکل تراسیکا، انتظار می‌رود به‌زودی محدودیت‌های دسترسی و بهره‌برداری از میان برداشته شوند.
مزایای استفاده از کُریدور تراسیکا
همان‌طور که اشاره کردیم، بهره‌بردن از این مسیر ارتباطی حیاتی، یعنی حمل ریلی از کُریدور تراسیکا، توجیه و مزایای اقتصادی فراوانی دارد. اما آیا تنها به همین خاطر است که سالانه میلیون‌ها تن محموله از این راه عبور می‌کند؟ در ادامه، با عنوان‌کردن باقی مزایای این کُریدور حمل و نقل میان‌قاره‌ای، اهمیت آن را بیشتر درک خواهیم کرد:
دسترسی مستقیم به بازارهای اروپایی
استفاده و بهره‌بردن از امکان حمل ریلی از کُریدور تراسیکا، به صاحبان شرکت‌های تجاری این امکان را می‌دهد که به‌طور مستقیم به بازارهای مهم اروپایی دسترسی داشته باشند. با دسترسی راحت‌تر به بازار مشتریان، تولیدکنندگان و حتی واسطه‌ها، راندمان تعاملات تجاری در این مناطق بالاتر رفته و سود متقابل را به ارمغان می‌آورد.
کاهش هزینه و زمان
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، لازمه احداث هر کُریدور، بررسی مسیر از نظر مهندسی راه‌سازی است. درنتیجه، می‌توان اطمینان داشت که کوتاه‌ترین، بهترین و ایمن‌ترین مسیرها برای اتصال نقطه آغازین کُریدور تراسیکا و نقطه پایانی آن انتخاب شده‌اند. در ادامه، می‌توان ادعا کرد مسیرهای عبوری این کُریدور برای حمل بار ریلی ، زمینی و دریایی بهینه‌سازی شده‌اند. درنهایت، استفاده از این مسیر باعث افزایش سرعت حمل و نقل و کم‌رنگ‌شدن احتمال مشمولیت پرداخت جریمه دیرکرد خواهد بود. به‌علاوه، این مسیر به‌صورت اختصاصی برای عبور وسایل نقلیه تجاری طراحی شده و احتمال وقوع حوادث را به پایین‌تر حد ممکن رسانده است. همه این‌ها مساوی است با اینکه هزینه‌های مربوط به تعمیر راه‌آهن، واگن‌ها، کامیون‌ها و حتی حوادث مربوط به آسیب‌دیدن بار نیز کاهش می‌یابند.
انعطاف‌پذیری بیشتر
کُریدور تراسیکا به شرکت‌های تجاری این امکان را می‌دهد که مسیرهای مناسبی را برای حمل بار خود انتخاب کنند. این کُریدور تعداد زیادی مسیر عبوری انشعابی در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد؛ درنتیجه، انتخاب بهترین مسیر براساس نیازهای شرکت‌ها را ممکن می‌سازد. معمولاً شرکت‌های فورواردر تعدادی ایجنت (Agent) یا نماینده در مسیر کُریدورهای مهم دنیا داشته و می‌توانند محموله شما را به‌راحتی دریافت کنند.
تنوع در شیوه پرداخت
به دلیل گسترده‌بودن مسیر از اروپای شرقی تا آسیا، شرکت‌های فعال در حوزه صادرات و واردات بین‌المللی فرصت دارند در محل موردنظر، مبلغ کرایه حمل را پرداخت کنند. برای مثال، اگر امکان تسویه مالی در ایران را نداشته باشید، می‌توانید از طریق نمایندگان خود در هر کجای این مسیر، مبلغ تعیین‌شده را پرداخت و حساب خود را صاف کنید.
گام برداشتن در راستای رسیدن به لجستیک سبز
به دلیل اینکه عمده این مسیر از شبکه ریلی بین‌المللی تشکیل شده است، می‌توان ادعا کرد استفاده از حمل ریلی از کُریدور تراسیکا باعث کاهش آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود. ازآنجاکه حمل و نقل ریلی در حال حاضر به‌عنوان تنها روش لجستیکی سبز و پایدار شناخته می‌شود، استفاده از سوخت‌های زیستی و تجدیدپذیر را در دستورکار قرار داده است. به همین خاطر، حمل ریلی از کُریدور تراسیکا هم سوخت کمتری مصرف می‌کند، هم هزینه کمتری روی دست شرکت‌های سفارش‌دهنده می‌گذارد و هم هزینه کمتری برای طبیعت دارد.
نتیجه گیری
با یک مقاله دیگر از بلاگ «سپَهران» در خدمت شما بودیم و با مفهوم، کاربردها، مزایا و مسیرهای عبوری حمل ریلی از کُریدور تراسیکا آشنا شدیم. پس از خواندن این مطلب، دریافتیم که با استفاده از حمل ریلی از کُریدور تراسیکا، امکان حمل بار بهینه از اروپای شرقی به آسیا فراهم می‌شود. با استفاده از این کُریدور، ارتباط تجاری میان کشورها تقویت شده و رونق می‌گیرد. همچنین، به تولیدکنندگان فرصت توسعه و رشد اقتصادی می‌دهد. امید است در آینده‌ای نزدیک و با برداشته‌شدن محدودیت‌ها، تجار ایرانی نیز بتوانند با استفاده از حمل ریلی از تراسیکا سوددهی، رشد و توسعه فرهنگی-اقتصادی را به کسب‌و‌کارشان تزریق کنند.