صنعت حمل و نقل ریلی در سراسر جهان نقش یک تسهیل‌گر و کاتالیزور برای جابه‌جایی انواع محموله و مسافران را بر عهده دارد. این صنعت مانند یک جورچین عظیم، تمامی نقاط دنیا، از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب را به هم متصل می‌کند. به سبب وجود این مسیرهای ریلی و واگن‌های مخصوص، در حال حاضر بیشتر نقاط دنیا از گاز و نفت برخوردارند، سبد غذایی در سراسر دنیا تنوع زیادی دارد و چرخ اقتصاد جهانی به‌خوبی به گردش درمی‌آید. اگر اختلالی در عملکرد سیستم راهآهن بین‌المللی رخ دهد، تمام پروژه‌های سوخت‌رسانی، توزیع مواد خوراکی، تجهیزات پزشکی و مواد اولیه صنایع دچار مشکل می‌شود. به همین دلایل، شبکه راهآهن بین‌المللی نیازمند نظارت و مراقبت دائمی است. این مهم، با استفاده از شورای حل مشکلات و نظارت بر امور صنعت حمل و نقل ریلی داخلی هر کشور امکان‌پذیر است. در انتها، تمام این اطلاعات دریافت‌شده از سوی کرسی‌های فعال در کشورهای سراسر دنیا باید یکپارچه‌سازی شوند. فرایند نظارت بین‌المللی و یک‌دست‌کردن شرایط و قوانین برای حمل ریلی، بر عهده سازمانی به نام «اتحادیه بین المللی راه آهن » است. در ادامه این مقاله جدید از بلاگ «سپهران ریل»، ماهیت، مسئولیت‌ها و سایر موارد مهم مربوط به این سازمان را بررسی خواهیم کرد. پیشنهاد می‌کنیم اگر از فعالان حوزه تجارت ریلی هستید یا صرفاً به این حوزه علاقه دارید، تا انتهای این نوشتار همراه ما بمانید.
آشنایی کامل با اتحادیه بین‌المللی راهآهن یا UIC
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، به علت عظمت، اهمیت و گستردگی صنعت حمل و نقل ریلی در سرتاسر جهان و تنوع بالای محموله‌های صادراتی و وارداتی، نیاز به یک قوه ناظر کاملاً احساس می‌شود. به همین جهت، اتحادیه بین‌المللی راهآهن که به اتحادیه UIC نیز شهرت دارد، تأسیس شد. خاستگاه اصلی این اتحادیه در شهر پاریس، پایتخت کشور فرانسه، بود. درواقع، در سال ۱۹۲۲ و بعد از به‌اتمام‌رسیدن یک کنفرانس متشکل از سران تعداد زیادی از کشورها، اتحادیه بین‌المللی راهآهن یا همان UIC به ثبت رسید و تأسیس شد. در آن زمان، هدف اولیه از پایه‌ریزی چنین سازمانی، یکپارچه‌سازی تمام قوانین و مقررات مربوط به حمل و نقل ریلی و همچنین، شرایط بهره‌برداری از شبکه جهانی راهآهن بود.
در حال حاضر، از آغاز به کار این سازمان بین‌المللی بیش از یک قرن می‌گذرد. از آن زمان به بعد، تغییر و تحولات زیادی در مجمع اعضا، قوانین، تبصره‌ها و رویکردهای اتحادیه بین‌المللی راهآهن ایجاد شد. اما چیزی که اختلافی بر سر آن نیست، این است که این سازمان به‌عنوان یک اتحادیه تخصصی و حرفه‌ای، با هدف ارتقا و توسعه صنعت حمل و نقل ریلی در سراسر جهان فعالیت می‌کند. وجود این اتحادیه، همواره تسهیل همکاری میان کشورها و تبادل دانش و تجربه میان شرکت‌های حمل و نقل ریلی را به ارمغان می‌آورد.
اعضای اتحادیه بین‌المللی راهآهن
اتحادیه بین‌المللی راهآهن به‌عنوان تنها سازمانی که درجهت رفع تمام نیازهای حمل و نقل ریلی تلاش می‌کند شناخته می‌شود. همچنین، گفتنی است که این اتحادیه تفاوتی میان بخش خصوصی و دولتی قائل نیست و مانند یک دست هدایت‌گر، ناهمواری‌ها را از میان برمی‌دارد.
صفات نسبت‌داده‌شده به اتحادیه UIC تنها به کهن‌ترین و اولین خاتمه پیدا نمی‌کند؛ شایان ذکر است که این سازمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اتحادیه مربوط به حمل و نقل ریلی بین المللی نیز شناخته می‌شود؛ چراکه در سراسر جهان تأثیرگذار است و تعداد اعضای آن از ۲۰۰ عضو تجاوز می‌کند. به‌طوری که در حال حاضر، چیزی حدود ۹۵ کشور جهان از اعضای فعال این سازمان به حساب می‌آیند. این کشورها تحت عنوان شرکت‌های ملی و خصوصی راهآهن، سازمان‌های حمل و نقل عمومی و سازمان‌های تحقیقاتی، به عضویت اتحادیه درآمده‌اند.
نقش ایران در اتحادیه بین‌المللی راهآهن
۲۵ سال بعد از تأسیس این اتحادیه، یعنی در سال ۱۹۴۷، ایران نیز به‌صورت رسمی به جمع اعضای این سازمان اضافه شد. همان‌طور که می‌دانید، حمل ریلی در ایران نیز طرف‌داران زیادی دارد؛ به دلیل وسیع‌بودن کشور ما و نیاز روزافزون به بهره‌بردن از پتانسیل‌های حمل و نقل ریلی، شرکت‌های موفق و فعال نسبتاً زیادی به ثبت رسیده‌اند. تمامی این شرکت‌ها با توجه به قوانین و مقررات تنظیم و تدوین شده از سوی اتحادیه UICبه فعالیت می‌پردازند. با وجود عضویت ایران در این سازمان، شرکت‌های داخلی می‌توانند از خدمات و امتیازهای ویژه‌ای بهره ببرند. برخی از مهم‌ترین موارد را در ادامه بررسی می‌کنیم:
- استفاده از دستورالعمل‌ها و استانداردهای مربوط به چگونگی مدیریت ترافیک بار، برآورد و پرداخت هزینه‌های حمل و نقل؛
- درخواست یاری و معاونت از اتحادیه برای رفع برخی مسائل فنی یا عملیاتی ویژه؛
- برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی با همکاری اتحادیه جهت ارتقای دانش فنی و اجرایی واحدها؛
- استناد به قوانین و کمک‌گرفتن از آن‌ها جهت ایجاد ارتباطات تجاری پایدار توسط حمل ریلی با ترکیه و کشورهای اروپایی؛
- درخواست حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری شرکای خارجی با پشتوانه عضویت در اتحادیه بین‌المللی راهآهن؛
- به‌اشتراک‌گذاشتن اطلاعات و نتیجه تحقیقات میان کارشناسان ایرانی و اتحادیه UIC؛
- برگزاری دوره‌های آموزشی و آکادمی‌های تخصصی برای جذب فراگیران از سراسر جهان؛
- داشتن دفتر نمایندگی فعال اتحادیه در تهران و سایر مناطق خاورمیانه.
ایران، یکی از فعال‌ترین اعضای اتحادیه بین‌المللی راهآهن
اتحادیه UIC سالانه نشست‌هایی درجهت بهبود سیستم مدیریتی و رفع مشکلات مرتبط با حمل و نقل ریلی برگزار می‌کند. در جریان یکی از این نشست‌ها که در سال ۱۳۹۲ برگزار شد، ایران به‌عنوان یکی از اعضای فعال و تأثیرگذار معرفی شد. طبق آنچه روابط عمومی راهآهن جمهوری اسلامی گزارش کرده است، مدیرعامل راهآهن ملی وقت، عبدالعلی صاحب‌محمدی، برنامه‌های ریلی ایران را تشریح کرده‌اند؛ در این برنامه عنوان شده که ایران نقش بسیار پررنگی در جابه‌جایی ۷۲میلیون تن محموله در سراسر خاورمیانه دارد و این مقدار رو به افزایش است.
امروزه نیز با پیشرفت‌هایی که در صنعت حمل و نقل ریلی و برقی‌شدن خط‌ها مشاهده می‌کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که این چشم‌اندازها در مرحله ایده باقی نماند و به مرحله عمل برسند.
قوانین و استانداردهای اتحادیه بین‌المللی راهآهن
در بخش‌های قبلی، به این اشاره کردیم که اتحادیه UIC با نظارت تخصصی، تمام فرایندهای مربوط به حمل ریلی در سطح جهانی را تسهیل و یکپارچه می‌سازد. اما این ادعا را چگونه می‌توان به اثبات رساند؟ در صورت استفاده‌کردن از چه قدرت‌ها و فرمول‌هایی، می‌توان به این درجه از تأثیرگذاری و سازمان‌دهی رسید؟
اتحادیه UIC قوانین و استانداردهای گوناگونی را در ارتباط با صنعت حمل و نقل ریلی تصویب و اجرا می‌کند. این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:
استانداردهای مربوط به حفظ ایمنی
حفظ ایمنی در رأس فعالیت‌ها و استانداردهای اتحادیه بین‌المللی راهآهن قرار دارد. درواقع، تمام راهکارهای ارائه‌شده، قوانین به‌ثبت‌رسیده و چشم‌اندازهای آینده این سازمان، در راستای افزایش ایمنی مسافران، انواع محموله، سیستم راهآهن و افزایش پایداری آن تنظیم می‌شوند.
چگونگی تجهیزکردن ریل‌ها و واگن‌ها، نظارت دوره‌ای راهآهن و واگن‌های حمل مسافر و محموله و استفاده از قطعات استاندارد، تعدادی از این موارد هستند. به‌علاوه، در ابتدای سال ۲۰۲۰ که بیماری کرونا شیوع پیدا کرد، این اتحادیه بین‌المللی بخش‌نامه‌ای کامل درجهت حفظ ایمنی افراد و جلوگیری از پخش و همه‌گیری ویروس توسط حمل و نقل ریلی منتشر کرد.
مورد بعدی که توجه به آن اهمیت بسیار زیادی دارد، پیروی از قوانین و مقررات مربوط به حمل و نقل انواع محموله‌های خطرناک است. استانداردهای تعیین‌شده توسط این سازمان، خطرات ناشی از حمل کالاهای قابل اشتعال، گازها و مایعات فشرده، مواد سمی و موارد دیگر را به حداقل می‌رساند.
استانداردهای مبتنی بر دانش فنی
این اتحادیه به‌صورت سالانه، با برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نشست‌های فنی، مسائل مرتبط با صنعت حمل و نقل ریلی را بررسی کرده و به بحث می‌گذارد. در ادامه، با استفاده از دانش تخصصی مهندسان و اعضای مجمع، بهترین راهکارها را معرفی می‌کند. این راهکارهای پیشنهادی معمولاً یک دوره آزمایشی را با موفقیت پشت‌سر گذاشته‌اند. به همین جهت، بعد از معرفی‌شدن در این نشست‌ها، ماهیت رسمی پیدا کرده و به اجرا درمی‌آیند. استانداردهایی برای مدیریت بهتر قطارها، خطوط ریلی، سیستم‌های ارتباطی، نرم‌افزارهای کنترل ترافیک و سامانه‌های پیگیری، ازجمله این موارد هستند.
در جریان این کنفرانس‌ها، شرکت‌های مختلف می‌توانند دانش تجربی یا نتیجه تحقیقات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. تحقیقات و نوآوری‌های مربوط به بهبود صنعت راهآهن همواره مورد تشویق و حمایت اعضا قرار می‌گیرند.
استانداردهای مرتبط با لجستیک سبز
همان‌طور که می‌دانید، در حال حاضر تنها شیوه حمل و نقل تجاری که در مسیر لجستیک سبز قرار گرفته است، حمل و نقل ریلی نام دارد. این صنعت با به‌کارگرفتن سوخت‌های زیستی و قابل تجدید، کم‌کردن نیاز استفاده از سوخت‌های فسیلی و کاهش آلاینده‌های هوا، به‌سمت پایدار و دوست‌دار محیط بودن پیش می‌رود. در سال‌های گذشته، اتحادیه UIC تلاش‌های زیادی در ارتباط با گسترش این فرهنگ و جایگزینی لجستیک کلاسیک با سبز کرده است.
نتیجه گیری
با یک مقاله دیگر از بلاگ «سپهران ریل» در خدمت شما بودیم و اطلاعات خود در ارتباط با اتحادیه بین‌المللی راهآهن را در اختیارتان گذاشتیم. امید است بعد از مطالعه این مطلب، به‌خوبی با تعریف، اهداف، نقش ایران در این سازمان و استانداردهای آن آشنا شده باشید. برای اطلاع از آخرین اخبار مربوط به نشست‌های سالانه اتحادیه راهآهن، می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.