بعد از حمل و نقل دریایی، استفاده از شبکه ریلی و خطوط راه‌آهن ملی و بین‌المللی بیشترین نقش را در جابه‌جایی انواع محموله‌های تجاری و شخصی دارد. ریل‌های استاندارد و ایمنی که شرق تا غرب و جنوب تا شمال کره زمین را به یکدیگر متصل می‌کنند، به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم باعث بهبود کیفیت زندگی انسان شده‌اند. این ریل‌ها و واگن‌های تجاری، هرساله هزاران تن محصولات کشاورزی و زراعی، انواع تجهیزات پزشکی و الکترونیکی، مواد معدنی سنگین و ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی را به دوردست‌ترین نقاط منتقل کرده و رفاه را به ارمغان می‌آورند. با بیان این نکات، می‌توان نتیجه گرفت هرچقدر دولت‌ها به امکانات و زیرساخت‌های مربوط به صنعت حمل و نقل ریلی بپردازند، به همان اندازه از کمبودها و ناتوانی‌ها فاصله می‌گیرند. برای مثال، اقتصاد ایران به دو دوره قبل و بعد از راه‌اندازی راه‌آهن ملی تقسیم می‌شود. پس‌از شروع کار این خطوط ریلی و متصل‌شدن گوشه گوشه ایران به هم، حمل و نقل محموله‌ها سرعت گرفت و رشد و آبادانی را به دنبال داشت. برای درک بهتر اهمیت صنعت حمل و نقل ریلی داخلی، قصد داریم در این مقاله جدید از بلاگ «سپهران» نگاهی دقیق به نقشه راه آهن ایران داشته باشیم. اگر قصد ورود به این صنعت در حال توسعه را دارید یا می‌خواهید ذخیره اطلاعاتی خود را گسترده‌تر و غنی‌تر از قبل کنید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
بررسی دقیق نقشه راه آهن ایران
اگر نقشه خطوط ریلی ایران را در مقابل خود گذاشته و خوب به آن بنگرید، در می‌یابید که از شمالی‌ترین نقطه کشور، تا جنوبی‌ترین نقطه آن، با انشعابات و ایستگاه‌های فراوانی با راه‌آهن سراسری تجهیز شده است. فرقی ندارد این ریل‌ها در میان کویر کشیده شده‌اند یا جنگل، یا اینکه پل پیوند خشکی و دریا هستند یا تنها برای کمترکردن بار ترافیک شهرهای مرکزی احداث شده‌اند؛ درهرصورت، وجود کوچک‌ترین اختلالی در یکی از ایستگاه‌ها یا مسیرهای ریلی نقشه راه‌آهن ایران، می‌تواند آینده کسب‌و‌کارها را به‌کلی تغییر دهد. برای اینکه بتوانید تصور کامل‌تری از نقشه راه‌آهن ایران داشته باشید، توصیه می‌کنیم یک نسخه چاپی از نقشه خطوط ریلی تهیه کنید و توضیحاتی را که در ادامه ارائه می‌دهیم مورد بررسی قرار دهید:
آشنایی با مهم‌ترین ایستگاه‌ها و خطوط ریلی در نقشه راه‌آهن ایران
در این بخش، نگاهی به تاریخچه پیدایش خط راه‌آهن خواهیم داشت. همچنین، از ابتدای احداث خطوط راه‌آهن تا به امروز را بررسی کرده و شما را با مهم‌ترین مراکز و خطوط آشنا خواهیم کرد:
خط ریلی تهران – بندر ترکمن
اگر بخواهیم به قدمت این خط اشاره کنیم، باید بگوییم خط ریلی تهران – بندر ترکمن که در نقشه راه‌آهن ایران نیز بسیار جلب توجه می‌کند، در سال ۱۳۱۷ افتتاح شد. ایستگاه بندر ترکمن به علت قدمت و کارایی بی‌نظیر، به ثبت ملی هم رسیده است. در حال حاضر، این ایستگاه که پل پیوند میان تهران و دریای خزر به حساب می‌آمد، تحت مالکیت وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. اگر زمانی از شمالی‌ترین ایستگاه راه‌آهن ایران صحبت شد، باید بدانید منظور ایستگاه بندر ترکمن است.
خط ریلی تهران – بندر امام خمینی
همان‌طور که در مورد قبل عنوان کردیم، خط ریلی بندر ترکمن پایتخت را به دریای خزر متصل می‌کند. درمقابل، اگر در نقشه راه‌آهن ایران دقیق شوید، می‌بینید که خط ریلی تهران به بندر امام‌خمینی، پایتخت را به خلیج فارس پیوند می‌زند. این ایستگاه نیز در سال ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسیده و لقب جنوبی‌ترین ایستگاه را در میان ایستگاه‌های راه‌آهن ملی به خود اختصاص داده است. در ادامه، لازم است بدانید زمانی بیشترین محموله‌های صادراتی و وارداتی -عموماً محموله‌های نفتی- از این خط عبور می‌کردند.
خط ریلی گرمسار – مشهد
همان سالی که راه‌آهن سراسری ایران به بهره‌برداری رسید، خط ریلی گرمسار به مشهد نیز افتتاح شد و پایتخت را به غرب ایران متصل کرد. جالب است بدانید که این خط به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین خطوط در نقشه راه‌آهن ایران به شمار می‌آید و جمعاً ۸۱۲ کیلومتر طول دارد. امروزه مسافران نیز برای کوتاه‌ترکردن مدت‌زمان سفر جاده‌ای به مشهد، این مسیر را جایگزین اتوبوس‌ها یا خودروهای شخصی می‌کنند.
خط ریلی قم – زرند
با توجه به آنچه در نقشه راه‌آهن ایران مشاهده می‌شود، بهترین و کوتاه‌ترین مسیر برای حمل و نقل انواع محموله میان شهرهای قم و کرمان، خط ریلی قم به زرند است. البته با کمی دقت در نقشه خطوط ریلی، متوجه می‌شویم که این خط از اصفهان و یزد نیز عبور می‌کند. جالب است بدانید احداث این خط ریلی مهم و استراتژیک که برای حمل و نقل محموله‌های حجیم و عظیم به کار گرفته می‌شود، مصادف بود با جنگ جهانی دوم. به همین دلیل، با حدوداً ده سال تأخیر، در سال ۱۳۲۸ افتتاح شد. به‌عنوان نکته آخر، این را هم اضافه می‌کنیم که ایستگاه قم نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
خطوط ریلی احداث شده پس از انقلاب
در ادامه، نگاهی به نقشه خطوط ریلی ایران پس از انقلاب اسلامی خواهیم داشت.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، خطوط ریلی زیر به بهره‌برداری رسیدند و جان تازه‌ای به پروژه‌های لجستیک ریلی بخشیدند:
- خط ریلی میان‌دشت به بندر امام خمینی: این خط ۹۲ کیلومتر طول دارد.
- خط ریلی تهران به گرمسار: مجموعاً ۹۲۶ کیلومتر است.
- خط ریلی بافق به بندرعباس: چیزی حدود ۶۳۰ کیلومتر را به خود اختصاص داده است.
- خط ریلی تهران به آپرین: طول این خط نیز نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر تخمین زده شده است.
- خط ریلی فریمان به سرخس: طول این خط ریلی نیز به ۱۷۰ کیلومتر می‌رسد.
- خط ریلی بادرود به میبد: حدوداً ۲۵۵ کیلومتر طول دارد.
- خط ترانزیتی بندرعباس به منطقه شمال شرق: با ۸۰۰ کیلومتر طول، در دسته طولانی‌ترین خطوط راه‌آهن ملی قرار دارد.
خطوط در دست احداث و راه‌اندازی
تا این بخش از مقاله، با اهمیت، پراکندگی و طول برخی از مهم‌ترین خطوط ریلی راه‌آهن سراسری آشنا شده‌اید. اما بحث بررسی نقشه راه‌آهن ایران به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ در ادامه قصد داریم مهم‌ترین ایستگاه‌هایی را که در دست احداث هستند به شما معرفی کنیم:
- خط راه‌آهن قزوین به رشت: این خط ریلی که شامل ۱۶۵ کیلومتر مسیر زمینی می‌شود، لقب پیچیده‌ترین خط را از آن خود کرده است.
- خط ریلی رشت – انزلی – آستارا
- خط ریلی اختصاصی کرمانشاه
- مسیر راه‌آهن شهر اردبیل
- ارتقای خط تهران به اصفهان به مسیر سریع‌السیر
- خط ریلی اصفهان به شیراز
- خط ریلی کرمان به زاهدان
چه محموله‌هایی از خطوط ریلی ایران عبور می‌کنند؟
مهم‌ترین خطوط و ایستگاه‌های موجود در نقشه راه‌آهن ایران را معرفی کرده و توضیح دادیم. در ادامه می‌خواهیم ببینم چه محموله‌هایی بیشترین سهم صادرات و واردات از طریق حمل و نقل ریلی را به خود اختصاص داده‌اند.
صادرات از طریق خطوط ریلی و واگن‌های تجاری
شرکت‌های بازرگانی با استفاده از انواع واگن‌های باربری، شامل فله‌بر، لبه‌بلند یا لبه‌کوتاه، مسقف یا بدون سقف، مخزن‌دار و مجهز به یخچال، محموله‌های زیر را به کشورهای گوناگون صادر می‌کنند:
- نفت خام و محصولات نفتی شامل گازوئیل، بنزین و فراورده‌های پتروشیمی؛
- سیمان و سایر مصالح ساختمانی؛
- مخلوط آسفالت و قیر؛
- محصولات کشاورزی و زراعتی شامل غلات، سبزیجات، خشکبار و برخی میوه‌ها؛
- مواد معدنی بزرگ و سنگین؛
- ذغال‌سنگ؛
- انواع فلزات و میل‌گرد.
واردات از طریق خطوط ریلی و واگن‌های باربری
درمقابل، شرکت‌های بازرگانی با واردکردن برخی محصولات، نیازهای اقشار مختلف جامعه را برطرف کرده و آسایش، رفاه، سلامت و امنیت افراد را تأمین می‌کنند. بیشترین کالاهای وارداتی از طریق خطوط ریلی ایران عبارت‌اند از:
- محصولات زراعی و کشاورزی مانند برنج‌های هندی، گندم و ذرت از کشورهای همسایه؛
- انواع ماشین‌آلات صنعتی و قطعات آن‌ها؛
- محموله‌های پنبه، نخ، الیاف، البسه و محصولات نساجی؛
- انواع کودهای شیمیایی و انسانی؛
- فراورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی همچون پلیمرها، انواع رزین و پلی ارتان‌ها؛
- انواع قطعات خودرو
- تجهیزات الکترونیکی و کالاهای پزشکی؛
- انواع دارو و محصولات درمانی؛
- لوازم خانگی.
نتیجه گیری
در این مقاله با نقشه راه‌آهن ایران آشنا شدیم. طبق آنچه در این مقاله خواندیم، متوجه شدیم شبکه ریلی کشور به سه محور اصلی تقسیم می‌شود: محور شمال به خراسان، محور آذربایجان به شرق و جنوب شرقی و محور جنوب به شرق و غرب. با تسلط‌داشتن روی نقشه راه‌آهن ایران، آشنایی با ایستگاه‌ها و در محاسبه مسیر میان نقطه مبدأ تا مقصد، می‌توانید بهینه‌ترین شیوه برای حمل و نقل ریلی داخلی را پیدا کنید. کارشناس‌های مجرب «سپهران» آمادگی کامل دارند که تنها با یک تماس تلفنی، بهترین مسیر برای انتقال محموله‌های شما را پیشنهاد دهند. اگر می‌خواهید منابع مالی خود را مدیریت کرده، امنیت سفرهای ریلی را بالاتر برده و سرعت انجام عملیات را افزایش دهید، می‌توانید روی تخصص و تجربه تیم سپهران، با سال‌ها سابقه درخشان، حساب کنید.